ایران یکی از پر مصرف‌ترین کشورهاست که میانگین روزانه مصرف نمک مردمانش 3برابر استاندارد جهانی است. نمک یکی از مواد مورد نیاز برای سوخت و ساز مواد غذایی در بدن، انتقال پیام‌های عصبی و کارکرد صحیح عضلات است اما مصرف آن مرز باریکی بین سلامتی و بیماری دارد. براساس استاندارد‌های سازمان جهانی بهداشت، حد پایین تعیین شده برای مصرف نمک 2گرم و حد بالای آن 5گرم در روز است.
طبق نظر محققان میزان مصرف نمک در ایران حدود ۱۰ تا ۱۵ گرم در روز است که این میزان بسیار بیشتر از حد استاندارد مصرف نمک (۵ گرم) است. یکی از برنامه‌های جدی وزارت بهداشت در سال جدید تلاش برای کاهش مصرف نمک است. هم‌اکنون وزارت بهداشت توانسته میزان نمک غلات حجیم شده تولیدی صنایع را از 2.5 به 1.5 درصد کاهش دهد.
به‌طور کلی 87درصد کشور‌ها بیشتر از 3گرم در روز نمک مصرف می‌کنند و فقط 6کشور پیشرفته دنیا هستند که با اجرای برنامه‌های جهانی کاهش مصرف نمک، حد پایین تعیین شده توسط WHO را مصرف می‌کنند.
عوارض مصرف 3برابری نمک
نتایج بررسی‌های انجام شده مشخص کرده درصورتی که افراد تنها ۳ گرم از مصرف روزانه نمک خود را کاهش دهند، حدود ۵۰ درصد از بیماری‌های قلبی عروقی کاهش خواهد یافت. همچنین حدود ۳۵ درصد از بیماری‌های مربوط به فشار خون نیز کاهش می‌یابد. وقتی میزان مصرف نمک در جامعه‌ای بالا باشد می‌توان بیماری‌های احتمالی آنها را در آینده نه چندان دور پیش‌بینی کرد. ازجمله بیماری‌هایی که مصرف نمک فراوان می‌تواند ایجاد کند، فشار خون است. کاهش مصرف نمک، فوراً باعث کاهش فشارخون بالا می‌شود.
افزایش فشار خون، خطر سکته یا حمله قلبی را افزایش می‌دهد. نمک زیاد، کلسیم را از استخوان‌ها می‌گیرد و باعث دفع آن از ادرار می‌شود در نتیجه منجر به نازک شدن استخوان می‌شود. همچنین کاهش مصرف نمک خطر شیوع سرطان معده و آسم و بیماری‌های کلیوی را کاهش می‌دهد. برخی افراد معتقدند که با نوشیدن آب هم چاق می‌شوند. مصرف نمک زیاد، باعث افزایش مایعات در بدن می‌شود. کاهش مصرف نمک دراین شرایط، حدود 2لیتر از مایعات بدن (یا 2کیلوگرم از وزن بدن) را کاهش می‌دهد.
چطور نمک را کم کنیم
غذای صنعتی فرآوری شده مصرف نکنید. غذاهای ساده و سالم مانند انواع ماهی، مرغ و گوشت قرمز کم چربی را خودتان در منزل بپزید. سعی کنید غذاهای آماده مثل انواع کنسرو و غذای بیرون از منزل را نخورید. نمکدان بر سر سفره نگذارید. ذائقه‌تان کم‌کم با نمک کم تغییر خواهد کرد. در برچسب بعضی مواد غذایی هم مقدار سدیم موجود در 100گرم از ماده غذایی ذکر شده است. برای تبدیل مقدار سدیم به نمک بایستی آن را در عدد 5/2ضرب کنید.
منابع اصلی نمک
بخش عمده نمک مصرفی از غذاهای فرآوری شده به‌دست می‌آید و فقط یک چهارم آن را در سر سفره یا هنگام پخت غذا، اضافه می‌کنیم. انواع سس‌های فرآوری شده و چاشنی‌ها، کنسرو‌ها، سوسیس و کالباس، انواع پنیر‌ها، انواع غذاهای آماده، غلات صبحانه، انواع نان‌ها و کیک‌های صنعتی، انواع اشتها‌آورها مانند ترشی‌ها ازجمله منابع اصلی ورود نمک به بدن هستند. چه نمکی بهتر است ؟
با وجود اینکه ایرانی‌ها 3برابر حداکثر مجاز مصرف نمک در روز را استفاده می‌کنند با این حال کیفیت نمک دریافتی‌شان بسیار پایین است به‌طوری که به گفته دکتر کیمیاگر متخصص تغذیه ایران روی کمربند کمبود ید قرار دارد البته این به‌معنای آن نیست که ما افراد را برای مصرف نمک بیشتر ترغیب کنیم.
نمک دریا:
نمک دریا به نمک حاصل از تبخیر آب دریا گفته می‌شود. این نمک، تصفیه نشده و دارای انواع ناخالصی‌ها ازجمله فلزات سنگین است که خطر سرطان‌زایی آنها به اثبات رسیده است. علاوه بر ناخالصی، میزان ید آن کم یا حتی فاقد آن است که نیاز روزانه بدن به ید را تأمین نمی‌کند. هر چند نمک دریا حاوی مواد معدنی ازجمله فلوئور و پتاسیم است اما با توجه به اینکه در مصرف مقادیر زیاد آن، این املاح تأمین می‌شوند، این ویژگی نمک دریا بسیار کم اهمیت بوده و ارزش کاربری ندارد.
نمک تصفیه شده و یددار :
ید یکی از عناصر نادر و ضروری است که بدن انسان برای تنظیم ترشحات ضروری غدد به مقدار بسیار کم آن در روز نیاز دارد. ید به‌طور طبیعی در خاک و آب وجود دارد ولی مقدار آن در برخی مناطق بسیار پایین است. نمک تصفیه شده نمکی است کاملا بهداشتی که ناخالصی‌های آن حذف شده است. نگهداری و ذخیره کردن نمک یددار به‌مدت طولانی (بیش از یک سال) موجب از دست رفتن بخشی از ید آن می‌شود. برای حفظ ید در نمک، باید نمک را دور از نور و رطوبت و در ظرف در بسته پلاستیکی، چوبی، سفالی و یا شیشه‌های رنگی و تیره نگهداری کرد و جهت اضافه کردن آن به غذا در زمان طبخ، نمک را در انتهای پخت اضافه کرد تا ید آن در حداکثر مقدار حفظ شود.
